Kiến trúc gắn liền với cây xanh. Cây xanh tạo ra màu sắc cho kiến trúc, tạo ra không khí trong lành cho con người sử dụng nhà. Kiến trúc ngày nay có nhiều người nghiên cứu chuyên về cây trồng làm tôn vinh vẻ đẹp cho công trình. Mảng lá đậm, lá thưa, cây cao hay cây thấp tuỳ theo mỹ quan toàn cảnh, tuỳ theo điểm nhìn mong muốn mà nhà kiến trúc lựa chọn theo chủ đề cây tôn vẻ đẹp cho nhà.
Hoặc như chuyện dân gian về nhà bên ấy trồng trầu, bên này trồng cau. Anh bên này đi xa mẹ xin bên ấy nắm lá trầu nhuộm áo cho anh, rồi anh xa vắng, hoa cau bên này rụng trắng sân nhà em. Câu cau, dàn trầu gắn tình đôi lứa. Cây xanh đấy, thơ mộng đấy, gần gũi và thân thiết đấy.
Bây giờ cũng có nhiều người luận về ý nghĩa cây trồng theo cách lý giải riêng của mình. Chẳng hạn, mặt trước vườn sát sân nhà trồng ba cây cau, gia chủ giải thích là trái đất bị con người làm tổn thương nhiều quá nên ba cây cau này là ba mũi kim châm cứu chữa bệnh cho hành tinh của ta.
Thày phong thuỷ lại không nghĩ riêng về cảnh quan hay tình tứ như thế. Thày phong thuỷ thường lý giải việc trồng cây theo hoạ phúc của gia chủ.
Dã sử bên Tàu truyền lại, có chủ nhà tên Bão Viên nhà nghèo mà những người trong nhà thường ốm đau quặt quẹo. Nhân có lúc gặp thày phong thuỷ, Bão Viên đem chuyện nhà mình ra than thở, thày phán hãy xem lại cây cối quanh nhà thì thấy góc đông bắc vườn sát nhà có cây dâu lớn. Theo phong thuỷ thì trước nhà không trồng dâu, sau nhà không trồng hoè. Cây dâu tiếng Hán là "tang" trùng âm với tang là lễ đám ma. Trồng dâu trước nhà khác chi mong nhà có hung sát, chủ trì chuyện chết chóc, khóc than, chỉ nghèo và ốm thôi còn là may đấy. Dâu trồng trước nhà được gọi là tang môn thần.Theo điển cổ thì bãi dâu còn là nơi hò hẹn của trai gái bất chính. May mà con cái nhà Bão Viên còn bé, nếu không chắc thày phong thuỷ lại luận đoán cho các cháu những chuyện chẳng hay ho gì. Thật tội cho cây dâu. Cây dâu rất có ích. Lá dâu nuôi tằm lấy tơ dệt lụa. Cây dâu là cây thuốc nam rất quý. Riêng cây dâu có thể có tới 6 vị thuốc nam như lá dâu, vỏ rễ cây dâu, quả dâu, tầm gửi cây dâu, tổ bọ ngựa trên cây dâu, sâu dâu. Những vị thuốc nam này rất hay dùng đến trong các bệnh thông thường như lợi tiểu, ho lâu ngày, bổ thận, sáng mắt ... Thày phong thuỷ bào chữa cho mình là vấn đề trồng cây dâu ở đâu so với ngôi nhà chứ không nói cây dâu có hại.
Trước nhà nên trồng hoè với ý nghĩa cây hoè mang lại điều lành. Cũng chẳng có lý do gì chính đáng mà chỉ vì Vương Đán viết trong Tống sử rằng ông Vương Dụ tự mình trồng ba cây hoè ở sân và nói: " Đời sau ta, con cháu có người làm nên tư mã, tư không và tư đồ thì ba cây hoè này chính là tam công vậy". Luận về lợi ích của cây hoè thì cây này cũng là cây thuốc quý. Hoa hoè dùng làm thuốc cầm máu trong bệnh ho ra máu, đổ máu cam và hạ huyết áp.
Phong thuỷ có cả loạt quan điểm hoàn chỉnh về cây cảnh. Phong thuỷ cũng cho rằng cây cối được coi như xiêm áo của con người. Không có cây che thì không bảo vệ được nhà cửa. Cây che gió, cây chống lại khí lạnh, cây tạo ra môi trường thích hợp cho cuộc sống con người. Cây cỏ tươi tốt thì sinh khí vượng thịnh, hộ ấm địa mạch, phú quý hoàn cục. Trồng cây phải theo qui tắc chặt chẽ. Phía đông trồng đào, trồng dương ( dương là thứ cây giống như liễu nhưng mùa đông lá rụng). Phía nam trồng mai, trồng táo. Phía tây trồng thị, trồng du ( du là cây nhỏ, bẻ cành, ngửi mùi khó chịu). Phía bắc trồng mận, trồng lý ( lý là một cây họ mận, nom gần giống như mận). Theo đúng qui tắc này thì rất tốt lành ( đại cát , đại lợi ). Ngược lại mà đông mận, tây đào, nam lý, bắc táo thì phạm vào tà dâm, trong nhà loạn ẩu. Thực khó mà thấy ở qui tắc này cơ sở khoa học nào minh chứng. Nhưng nếu suy cho cùng phải chăng là do nhựa cây, phấn hoa có chất gì đó xung khắc với cuộc sống thường nhật của con người ? Phong thuỷ yêu cầu khi trồng cây cảnh hay cây tạo bóng, tạo xanh quanh nhà hết sức cẩn trọng. Cần dùng la bàn để ngắm, để đo đạc cho chỉnh chu, ngay ngắn và chính xác vị trí. Phương Nhâm, Tý, Quí , Sửu hợp với cây dâu, cây trắc. Phương Mão, Dần, Giáp, Ất hợp với tùng, bách. Phương Thân,Canh, Dậu, Tân nên trồng thạch lựu. Phương Tỵ, Thìn, Tốn hợp với rừng lớn. Phương Tuất, Càn, Hợi hợp với rừng tán lá thấp. Thật là mơ hồ và võ đoán. Gọi là phương vị phải xem đâu là tâm điểm để xác định. Nếu ta lấy ngôi nhà xác định thì mới biết được phương vị theo các hướng can, chi. Mà vẫn thổ nhưỡng ấy, vi khí hậu ấy, chỉ vì hoán vị trí của cây mà lành, dữ khác xa là điều chưa thể tin ngay được.
Thày phong thuỷ còn có những khẩu quyết như: "cây cối vây quanh, thanh nhàn hưởng phúc". Quanh nhà trồng cây xanh tốt thì tạo được vi khí hậu mát mẻ vào mùa hạ, ấm áp vào mùa đông. Người sống trong nhà sẽ được sức khoẻ, tinh thần thoải mái. Điều này là kinh nghiệm dân gian lâu dời. Môi trường sinh hoạt của con người luôn luôn gắn với cây cỏ, với màu xanh dịu mát. Những nếu những cây hoa nhiều quả lắm mà sát ngay chỗ ra vào, dễ gây những cảnh gợi tình thì "Đào, mận trước cửa, trai gái rượu chè". Đây cũng là cách tư duy phong kiến. Tuy thế, qua sân trước nhà rồi tiếp đến vườn thì hai bên cửa vào vườn trồng đôi đào mận thì lại được phép. Ngay trong sân nhà mà có " Một cây chặn ngay trước cửa, mẹ goá con côi". Cửa vào phòng mà có cây to chắn lối, theo người xưa, kẻ trộm dễ có chỗ nấp rồi vào nhà làm bậy. Để cây như vậy không tốt cho an ninh của gia đình. " Môn đối thuỳ dương ( cửa kề cây dương) , bất đắc kỳ tử ( chết treo xà nhà). Thuỳ dương là cây ẻo lả, cành rũ như tóc rũ nên nhìn cành dương qua cửa sổ gây tâm lý bất ổn. Rễ cây đào mọc chĩa vào nhà , con cháu được phù hộ ngầm. Có hai cây sóng đôi trước cửa thì xúc vật hay ốm mà người thì khoẻ. Trúc mộc xoắn xuýt, đủ ăn, nhiều lộc. Cây to góc tường, lắm chuyện kinh hoàng... Những khẩu quyết loại như thày phong thuỷ nêu trên đây có phần do hình dáng cây cối, có phần xét theo quan điểm an ninh cho chủ nhà mà đặt ra điều lành, dữ. Chúng tôi cũng nghiên cứu xem những loài cây thày phong thuỷ gắn với điều lành dữ có ảnh hưởng gì về mặt thực vật học không thì rất ít liên quan. Thực ra tính chất thực vật hết sức đáng lưu tâm. Thí dụ như cây trúc đào người xưa còn gọi là đào lê. Lá cây giống lá trúc mà hoa lại giống hoa đào nên gọi là trúc đào. Lá và hoa trúc đào rất độc. Tại đảo Corse nước Pháp đã có trường hợp binh lính bẻ cành trúc đào xiên thịt nướng chả ăn bị ngộ độc chết. Cây trúc đào mọc gần giếng, rễ trúc đào chui vào giếng làm nước giếng bị độc. Người xưa dùng bột vỏ cây trúc đào và bột gỗ trúc đào để làm bả chuột. Không trồng trúc đào ở vườn gần nhà.
Còn nhiều khẩu quyết nữa, phần lớn chỉ là những điều thiếu cơ sở khoa học để tin như cây một trụi trơ, mẹ chồng con dâu bất hoà; trong sân có cây to cổ quái khí thông mà danh bại. Trước nhà có hai cây bằng nhau không quá cao, không quá thấp, như hai anh em đứng bên nhau, thày phong thuỷ khen thế cây tạo cho gia chủ thang mây đỗ đạt. Rễ cây sần sùi, chủ nhà đui điếc. Trúc mộc xoắn xuýt, đủ ăn, nhiều lộc. Trong sân bên trái có cây, bên phải không có cây thì lành ít, dữ nhiều. Bên phải nhà có cây hoa đỏ rực rỡ làm tan cửa nát nhà. Điều này chẳng qua vì luận lý rằng bên phải nhằm đàn bà con gái trong nhà. Trong nhà có đàn bà con gái lộng lẫy, trong một xã hội an ninh không tốt thì chỉ mang hoạ cho nhà. Thật khiếp đảm. Thày doạ thế, không tin mà làm khác đi thì cũng e ngại!
Một đôi điều thày phong thuỷ phán, nghiền ngẫm thì chấp nhận được. Thày khuyên phương càn ( tây bắc của ngôi nhà) nên có cây to. Hướng tây bắc mặt trời xiên nóng. Có cây tạo bóng, chắn nóng là điều hay. Càn mà có mộc tinh chắn giữ thì lợi thấy rõ ràng. Trong sân không được có cây to. Điều này thày lại đúng. Ngày xưa, nhà không cao, chỉ dăm ba mét. Cây thường cao hơn nhà ba bốn lần nên là nơi tụ sét khi mưa giông. Ngoài ra , rễ cây to đội đất ở sân thậm chí đâm xuyên vào nhà, thật không hay ho gì. Rồi gió to, cây đổ, gãy cành sẽ đe doạ chủ nhà. Thày phong thuỷ thích quanh nhà trồng tre, trúc. Điều này cũng chấp nhận được. Tre bảo vệ cho nhà chống trộm cắp. Tre cung cấp thực phẩm là măng khi đói lòng. Tre lại giúp nguyên liệu đan lát, cây que khi động dụng.
PGs Lê Kiều
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
