Tên thông dụng: Cây Hoàng nam
Tên khoa học: Polyalthia longifolia
Họ thực vật: Họ Na – Annonaceae
Đặc điểm sống: Cây thân gỗ, thẳng,cao, tán lá hẹp dạng tháp.
Lá thuôn dài, mềm, cong xuống, dày đặc, che kín hết cành thân.
Cây mọc khỏe, dễ trồng, xanh quanh năm rất thích hợp trồng làm hàng rào che chắn, giảm tiếng ồn ở các khu công nghiệp, xí nghiệp,cơ quan.
Tên khoa học: Polyalthia longifolia
Họ thực vật: Họ Na – Annonaceae
Đặc điểm sống: Cây thân gỗ, thẳng,cao, tán lá hẹp dạng tháp.
Lá thuôn dài, mềm, cong xuống, dày đặc, che kín hết cành thân.
Cây mọc khỏe, dễ trồng, xanh quanh năm rất thích hợp trồng làm hàng rào che chắn, giảm tiếng ồn ở các khu công nghiệp, xí nghiệp,cơ quan.
Hoàng nam còn được gọi là Huyền diệp, là một loài cây gỗ thường xanh thuộc họ Mãng cầu (Na) - Annonaceae, phân bố tự nhiên ở Sri-Lanka, được trồng phổ biến ở Ấn Độ, Malaysia, Pakistan và vùng nhiệt đới Đông Phi. Cũng có tác giả cho rằng nó có nguồn gốc ở Ấn Độ. Trong thời gian gần đây, nhiều thông tin cho thấy rằng làng hoa Gò Vấp là nơi đã nhập nội và nhân giống loài này cung cấp phục vụ công tác tôn tạo cảnh quan đô thị, đầu tiên là cho các thành phố lớn ở Nam bộ, dần dần lan rộng ra khắp cả nước. Cái tên được nhiều người trong làng cây xanh, cây cảnh đô thị biết tới nhiều có lẽ là Hoàng nam, mặc dù với cái tên ấy cũng khó giải thích minh bạch ngữ nghĩa của nó. Tên Huyền diệp thì dễ hiểu hơn, nó nói lên màu sắc của lá, một màu xanh thẫm, thẫm hơn nhiều loài cây xanh phổ biến. Trên thế giới, người ta thường biết nó qua các tên phổ biến Green Champa, Indian Mast Tree, False Ashoka, Indian Fir Tree. Ở Ấn Độ cây Ashoka được biết phổ biến qua truyền thuyết Đức Phật Thích Ca ra đời nên nó cũng có tên là Sorrowless Tree, mà người Việt chúng ta gọi là cây Vô ưu. Có lẽ vì thấy cành, lá Hoàng nam mọc rũ tương tự cành, lá non của cây Ashoka mà người ta đã gọi là Falsse Ashoka (Giả Vô ưu). Theo tôi, một vài tài liệu lại viết tên cây Hoàng nam là Ashoka, là một sự nhầm lẫn không đáng có. Các nhà phân loại học thực vật trên thế giới biết cây Hoàng nam dưới tên khoa học là Polyalthia longifolia (dịch nghĩa: Nhọc lá dài), hoặc Polyalthia longifolia cultivar. pendula (dịch nghĩa: Nhọc rũ).
Như
đã nói, Hoàng nam là một loài cây gỗ thường xanh, là một đặc điểm ưu
thế cho việc cơ cấu vào hệ thống cây xanh đô thị. Tuy thế, do hình thái
khá đặc trưng của vòm lá đã khiến cho việc chọn địa điểm trồng không đơn
giản chút nào. Do các cành nhánh đều mọc chếch về phía gốc, các lá cũng
rũ theo hướng đó, nên cây Hoàng nam có dạng như một cột xanh hình suốt
chỉ với đường kính tán 1-2 m, chiều cao tán có thể đạt 5 đến hơn 10 m
tùy tuổi, trong khi chiều cao dưới tán thường 0,5-1 m. Với kết cấu hình
thái như vậy, việc thiết kế trồng nó trên vỉa hè hẹp không mấy thích
hợp. Ở một số thành phố, trên dải phân cách phân chia vỉa hè rộng 5-7 m
thành hai lối, những cây Hoàng nam được bố trí xen kẽ với một vài loài
cây cảnh đã làm tăng vẽ mỹ quan cho vỉa hè. Ngược lại, cũng có nơi, tuy
vỉa hè rất hẹp, chiều rộng dưới 3 m, nhưng người ta cũng đã trồng một
hàng Hoàng nam khiến cho bộ hành mất hết không gian đi lại và cả tầm
nhìn cũng bị che chắn trong khi bóng tỏa của chúng chẳng là bao. Thật
ra, Hoàng nam là một đối tượng tôn tạo cảnh quan lí tưởng, phù hợp với
việc tạo đường viền hành lang, hình thành những cụm xanh trang trí trong
công viên, điểm xuyết cho không gian vườn biệt thự… Nó là nguồn vật
liệu bổ sung cho các công trình thiết kế ngoại thất, giúp các kiến trúc
sư chấm phá không gian sân vườn thêm phong phú và đa dạng.
Ngoài
tác dụng tạo cảnh, Hoàng nam là loài cây cho nhiều vị thuốc đáng lưu
tâm. Ở nhiều nước Nam Á, nền y học truyền thống xem Hoàng nam là cây có
khả năng cung cấp các vị thuốc chữa sốt, trị bệnh ngoài da, đái tháo
đường, cao huyết áp và bệnh giun sán. Tinh chất lấy từ cây và các hợp
chất đồng phân của nó đã được nghiên cứu như một hoạt chất sinh học
trong tác dụng chống nấm, chống vi khuẩn.
Ở
Huế, Hoàng nam chỉ mới được trồng trong vòng chục năm trở lại đây, với
số lượng chưa nhiều, nhưng tên gọi ấy cũng đã đi dần vào kí ức của người
dân Huế. Cũng đã có quán cà-phê "Hoàng Nam" ra đời ở đường Nguyễn Tri
Phương rồi đấy! Với trào lưu dịch vụ thương mại tiên tiến ngày nay, việc
du nhập một loài mới bổ sung cho hệ thống cây xanh không khó lắm. Cái
khó hơn chính là tìm ra phương án thiết kế thích hợp. Một hiện tượng
thường thấy cũng cần lưu ý để quan tâm hơn về kĩ thuật trồng, chăm sóc,
là hàng cây thường có ngoại hình ít đồng dạng sau một-hai năm trồng. Hi
vọng với tâm huyết sẵn có của mình, Trung tâm Công viên-Cây xanh Huế sẽ
có những phương án tốt để phát huy hết giá trị tôn tạo mà cây Hoàng nam
đã ẩn chứa.
Đỗ Xuân Cẩm